مقدمه
ترموستات که با نام دماپا نیز شناخته می‌شود، وسیله‌‌ای نام آشنا برای بسیاری از افراد است. این وسیله وظیفه دارد دمای یک مجموعه را در محدوده تعیین شده‌‌ای حفظ کند. ترموستات در وسایل مختلفی استفاده می‌شود و با تنظیم دما در محدوده معین، به کارکرد بهینه آن سیستم کمک می‌کند. در خودرو نیز از ترموستات استفاده شده است که همین نقش را بر عهده دارد. در این مقاله قصد داریم نقش ترموستات خودرو و وظایف آن در خودرو را شرح داده و گذری بر علائم خرابی ترموستات در خودرو داشته باشیم.
ترموستات خودرو چیست؟
همانطور که اشاره شد، ترموستات در خودرو نیز برای کنترل دما استفاده می‌شود. ترموستات در خودرو وظیفه دارد تا دمای موتور را در حد استاندارد که معمولا 85 درجه سانتی گراد است، تنظیم کند.
| اگر به دنبال خرید خودرو هستید اینجا کلیک کنید |
مهم ترین وظایف ترموستات خودرو
عملکرد بهینه موتور خودرو، وابسته به دمای آن است. سرد شدن موتور باعث بالا رفتن غلظت روغن آن شده و به دنبال آن روانکاوی قطعات داخلی موتور به شکل صحیح انجام نمی‌گیرد. از این رو قطعات به سختی کار کرده و به مرور زمان فرسوده می‌شوند.
اما بالا بودن دمای موتور خودرو نیز مانند پایین بودن دمای آن آسیب‌زننده است. گرم بودن بیش از اندازه موتور دقیقا اثری برعکس سرد بودن داشته و باعث می‌شود روغن موتور در رقیق ترین حالت ممکن قرار گیرد. رقیق بودن بیش از حد روغن موتور، باعث می‌شود که روغن موتور خاصیت روان کنندگی نداشته باشد و تاثیر مثبتی روی روانکاری قطعات موتور نگذارد. در هر دو صورت آسیب به موتور امری حتمی بوده و این امر ضرورت تنظیم دمای موتور را متذکر می‌شود.
از سویی دیگر کارشناسان خودرو معتقدند سرد ماندن موتور خودرو به مرور زمان باعث فرسایش آن می‌شود. بنابراین در بهترین حالت ممکن هنگام روشن کردن موتور خودرو، موتور باید فورا گرم شده و دمای آن بالا رود. ترموستات کمک می‌کند تا گرم شدن موتور سریع‌تر اتفاق افتاده و موتور مدت زمان کمتری در دمای سرد قرار داشته باشد.
اشتباه رایجی که درباره عملکرد ترموستات در ذهن افراد شکل گرفته این است که گمان می‌کنند ترموستات خودرو باعث خنک کار کردن موتور خودرو می‌شود. در صورتی که این تصور کاملا اشتباه است. زیرا میزان فشاری که روی موتور وارد می‌شود و سیستم خنک کننده تعبیه شده روی خودرو، عوامل تعیین کننده‌‌ای هستند که دمای نهایی موتور را بالا می‌برند. ترموستات تنها با عملکرد خود می‌تواند حرارت را انتقال دهد و به عنوان یکی از اجزای سیستم خنک کننده خودرو کار کند.
ترموستات خودرو چگونه کار می‌کند؟
هنگامی که دمای موتور کم است، ترموستات اجازه ورود آب به رادیاتور را نداده و مسیر آب را مسدود می‌کند. بنابراین اب در حال گردش تنها در دور موتور جریان دارد و به سمت رادیاتور نخواهد رفت. این کار کمک می‌کند تا دمای آب به دمای مشخص شده در ترموستات نزدیک شود. با گرم شدن آب، ترموستات فعال شده و جیوه داخلی آن منبسط می‌شود. با این عمل انسداد مسیر ورود آب رفع شده و آب اجازه گردش به سمت رادیاتور را خواهد داشت. در این حالت و با گذر زمان، دمای آب مجددا کم شده و ترموستات مسیر آب را مسدود خواهد کرد. تکرار منظم این سیکل باعث می‌شود تا درجه حرارت موتور در حد تعیین شده قرار گیرد.
نکاتی پیرامون درجه ترموستات
هر ترموستات دارای درجه حرارت مشخصی است که هنگام تولید در کارخانه روی آن تنظیم شده است. بروز هر گونه ایرادی در این درجه حرارت، جبران ناپذیر خواهد بود. برای مثال در صورتی که ترموستاتی با درجه حرارت 82 درجه سانتی گراد خریداری کرده اید ولی هنگام عملکرد ترموستات خودرو در دمای 73 باز می‌شود، این نقص نشان از تنظیم نادرست ترموستات است. باز شدن ترموستات در دمایی پایین‌تر از حد تعریف شده برای آن، باعث می‌شود موتور در دمای سرد قرار گرفته و در آن دما کار کند. کار کردن موتور در دمای سرد، عواقبی همچون: افزایش مصرف سوخت، افزایش مصرف روغن موتور به علت کم شدن غلظت آن در موتور، فرسایش زیاد سیلندر و رینگ‌های پیستون، سایش قطعات فلزی با ایجاد بخار زیاد و.. را به دنبال دارد.
از سویی دیگر امکان این وجود دارد که ترموستات در دمایی بالاتر از دمای تعریف شده برای آن باز شود. این نقص باعث می‌شود موتور در دمای بسیار بالایی کار کند. در این صورت، آب دستگاه خنک کننده جوش آورده و مجرای آب به مرور زمان مسدود خواهد شد. علاوه بر این، با بالا رفتن درجه حرارت خودرو، رقت روغن موتور خودرو نیز زیاد می‌کند و به مرور زمان ممکن است کاسه نمد‌ها و سوپاپ‌های دود را خراب کرده و یا به طور کلی از کار بیندازد. روغن سوزی و گیرپاژ و از کار افتادن کامل موتور خودرو در پی این اتفاقات رخ خواهد داد. به همین دلیل و به جهت داشتن اهمیت بالایی که درجه ترموستات خودرو دارد باید از صحت کار کردن آن اطمینان حاصل کنید.
آیا ترموستات خودرو سالم است؟
همانطور که اشاره کردیم بروز هر گونه عیب در ترموستات قابل تعمیر نیست. بنابراین می‌توان ترموستات خودرو را وسیله‌‌ای یک بار مصرف دانست. با توجه به نکاتی که پیرامون درجه حرارت ترموستات ذکر شد، لازم است تا هنگامی که ترموستاتی را برای خودرو خود خریداری می‌کنید، از صحت عملکرد آن در درجه حرارتی که برای آن تعریف شده است اطمینان حاصل کنید. یک ترموستات سالم باید در درجه حرارتی که برای فعال شدن آن تنظیم شده به طور کامل باز شود. از سویی دیگر باید هنگام باز شدن، اجازه عبور حداکثر میزان اب را به سمت رادیاتور بدهد. علاوه بر آن میزان زمانی که مسیر آب را مسدود می‌کند در حد معینی باشد به طوری که تعادل دمایی موتور بهم نخورد.
با چه علائمی متوجه خرابی ترموستات خودرو شویم؟
قبل از هر چیزی باید این نکته را ذکر کنیم که معمولا در دفترچه فنی خودرو، درجه مناسب ترموستات برای خودرو مورد نظر ذکر می‌شود. بنابراین هنگام خرید ترموستات برای خودرو خود به دفترچه رجوع کرده و با توجه به اهمیت بالایی که دارد، نصب آن را به افراد مجرب بسپارید.
در صورتی که ترموستات خودرو دچار مشکل شود، با علائم زیر روبرو خواهید شد.
- هنگامی که خودرو را روشن می‌کنید، تا 15 دقیقه اولیه دمای موتور بالا خواهد بود.
- در همان لحظات اول روشن شدن خودرو، شاهد جوش آمدن آن خواهید بود.
- مایع رادیاتور جوش می‌آورد.
- شاهد نشت مایع رادیاتور از بخش‌های مختلف خودرو خواهید بود.
- مصرف سوخت به طور ناگهانی افزایش پیدا می‌کند.
- مصرف روغن خودرو زیاد می‌شود.
- آمپر آب مرتب در ناحیه قرمز رنگ قرار می‌گیرد.
- شاهد تغییرات نوسانی زیاد در نشانگر مربوط به آمپر آب خودرو خواهید بود.
نکته: پیشنهاد می‌شود هر چند وقت یک بار ترموستات خودرو خود را تعویض کرده و با ترموستات استاندارد و تحت نظر یک فرد مجرب جایگزین کنید. اهمیت بالای ترموستات و تاثیر مستقیمی که روی کارکرد خودرو دارد، ضرورت رسیدگی به این قطعه را خاطر نشان می‌شود. از سویی دیگر هزینه خرید و تعویض ترموستات نسبت به آسیب‌های جدی که ممکن است به موتور خودرو وارد شود بسیار مقرون به صرفه خواهد بود.
نکته: در بسیاری از موارد افراد هنگام تابستان با توجه به گرمای هوا، ترموستات را از کار می‌اندازند. اما این عمل از نظر فنی، صحیح نبوده و در دراز مدت می‌تواند مشکلاتی را به همراه داشته باشد. توصیه بهتری که برای افراد در فصل تابستان و یا در مناطقی با آب و هوای گرم این است که ترموستات‌هایی را خریداری کنند که درجه حرارت پایین‌تری داشته باشند. برای مثال ترموستا‌هایی با درجه حرارت 72 درجه سانتی گراد برای این گونه مصارف می‌توان انتخاب مناسب‌تری باشد.
این مقالات را از دست ندهید
نظرات